تحلیلی بر گفتمان حقوق شهروندی با تاکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
تحلیلی بر گفتمان حقوق شهروندی با تاکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
نویسندگان
حمید شاکری و علی اصغر فدایی
چکیده
امروزه در ادبیات سیاسی و حقوقی دولت مدرن، حقوق و امتیازات شهروندان از جایگاه رفیعی برخوردار است. برخی حقوق شهروندی را به سه دسته حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی تقسیم کرده اند که اهم حقوق شهروندان در برمی گیرد. از آنجایی که قانون اساسی نوعی ساز و کار ابزاری برای تضمین انتظام اجتماعی، تأمین تمنیّات فرد و حدود و حیطه اقتدار دولت است. هدف آن پاسداری از حقوق و آزادیهای عمومی و فردی انسان در برابر تجاوزگری ذاتی ساختار قدرت سیاسی است. در بحث از قانون اساسی و حقوق شهروندان، پذیرفتن یک فرض مسلّم هم عقلایی است و هم بجا و آن اینکه هیچ قانون اساسی ذاتاً نمیتواند نسبت به حقوق شهروندان ساکت بماند؛ بلکه بنیادیترین بخش هر قانون اساسی، اعلام حقوق و آزادیهای اساسی شهروندان است. در کشور ایران نخست در متمم قانون اساسی مشروطه حقوق و امتیازات شهروندی در نظر و مورد توجه قرار گرفت. سپس با وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی و پی ریزی نظام جمهوری اسلامی، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به طور وسیع و صریح حقوق شهروندی را مورد توجه قرار گرفت.گرچه اصطلاح شهروند و حقوق شهروندی در قانون اساسی به کار نرفته ولی در عوض، از تعبیراتی چون حقوق ملت،حقوق عمومی، حقوق عامه،حقوق فردی اجتماعی چندین بارمورد استفاده قرار گرفته است.
در این مقاله، نخست به بررسی حقوق شهروندی، پیشینه و انواع آن پرداخته شده است. سپس به بررسی حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران و به طور اخص حقوق شهروندی را در قانون اساسی در زمینه های سیاسی، مدنی، اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی به صورت موردی اشاره شده است و در پایان به ارائه راهکارهایی در راستای کاربردی شدن حقوق شهروندی پرداخته شده است.
*** این مقاله در نشریه کانون وکلای فارس، شماره 5 در سال 1393 به چاپ رسیده است.
ارسال دیدگاه